نویسنده: حسن ویسی 
علت پایین بودن mcv در آزمایش خون
آزمایش خون یکی از ابزارهای کلیدی در پزشکی است که به پزشکان امکان میدهد وضعیت سلامت بیماران را ارزیابی کنند. یکی از پارامترهای مهم در این آزمایش، حجم متوسط گلبولهای قرمز (MCV) است که اطلاعات ارزشمندی درباره نوع آنمی و وضعیت کلی خون ارائه میدهد. پایین بودن MCV میتواند نشانهگذار مشکلات مختلفی باشد که در این مقاله به بررسی علل مختلف آن خواهیم پرداخت. همچنین، توجه به علائم بالینی، تشخیصهای متفاوت و روشهای درمانی نیز از دیگر مواردی است که در این مقاله به آن پرداخته خواهد شد. در ادامه، به تفصیل به این موضوعات خواهیم پرداخت.
mcv در آزمایش خون چیست
پیش از آنکه به بررسی دلایل کاهش mcv بپردازیم، لازم است ابتدا با مفهوم این فاکتور آشنا شویم. mcv چیست؟ ممکن است پس از دریافت نتایج آزمایش خون، با عبارت اختصاری mcv روبرو شوید و سوالات زیادی برایتان پیش بیاید. mcv در آزمایش خون به چه معناست؟ این اصطلاح مخفف “mean corpuscular volume” است که به معنای میانگین حجم سلولهای خونی میباشد. سلولهای خونی یا کورپوسکولارها، نوعی از سلولها هستند که به طور آزادانه در جریان خون حرکت میکنند و هیچ اتصالی ندارند. این سلولها به سه دسته اصلی شامل گلبولهای سفید، گلبولهای قرمز و پلاکتها تقسیمبندی میشوند. در آزمایش mcv به طور خاص، به اندازهگیری حجم متوسط گلبولهای قرمز پرداخته میشود.
سلولهای بدن برای رشد، ترمیم و حفظ سلامتی به اکسیژن احتیاج دارند. گلبولهای قرمز مسئول انتقال اکسیژن از ریهها به سایر نقاط بدن از طریق خون هستند. در صورتی که اندازه این گلبولها کمتر یا بیشتر از حد معمول باشد، ممکن است نشانهای از اختلالات کمخونی یا بیماریهای دیگر باشد. آزمایش MCV که معمولاً بخشی از آزمایش شمارش کامل خون (CBC) محسوب میشود، ویژگیهای عملکردی گلبولهای قرمز را مورد بررسی قرار میدهد. پزشک این آزمایش را در صورت بروز نشانههای اختلالات کمخونی توصیه میکند. با توجه به وجود انواع مختلفی از کمخونی، این آزمایش به تشخیص نوع خاص آن کمک خواهد کرد.
سطح نرمال mcv در سنین مختلف، متفاوت است و به در موارد زیر تقسیم بندی میشود:
- سطح نرمال mcv در بزرگسالان: بین 80 تا 96 فمتولیتر
- سطح نرمال mcv در کودکان: بین 80 تا 95 فمتولیتر
- سطح نرمال mcv در نوزادان پیش از یک سالگی: بین 96 تا 108 فمتولیتر
حال اگر میزان mcv از سطح نرمال پایینتر و یا بالاتر باشد، نشانههایی از یک بیماری وجود دارد که در ادامه به آن میپردازیم.
mcv پایین نشانه چیست؟
چرا مقدار MCV در آزمایش خون پایین است؟ پزشک ممکن است در جریان یک معاینه روتین، انجام آزمایش کامل خون که شامل اندازهگیری MCV میشود، را برای شما پیشنهاد کند. این آزمایش همچنین در صورتی که دچار بیماریهای مزمن هستید که ممکن است منجر به کمخونی شوند یا اگر علائمی چون خستگی، رنگپریدگی، تنگی نفس، کبودی، خونریزی غیرطبیعی، کاهش ناگهانی وزن و خشکی و ترکخوردگی لبها را تجربه میکنید، توصیه میگردد. لازم به ذکر است که آزمایش MCV به تنهایی قادر به شناسایی هیچ بیماریای نیست و پزشک معمولاً نتایج آن را همراه با سایر آزمایشات و سوابق پزشکی بیمار مورد بررسی قرار میدهد تا تشخیص دقیقی ارائه دهد.
- طبق توضیحات ارائهشده، MCV به معنای اندازه متوسط گلبولهای قرمز خون است. اگر مقدار MCV کمتر از حد نرمال باشد، نشاندهنده این است که گلبولهای قرمز کوچکتر از اندازه طبیعی هستند. از طرف دیگر، در صورتی که MCV بیشتر از حد معمول باشد، به معنای بزرگتر بودن این سلولها خواهد بود. هنگامی که در آزمایش MCV مقداری بین 80 تا 96 فمتولیتر اندازهگیری شود، به این وضعیت میکروسیتوز میگویند و ممکن است نشانهای از وجود برخی بیماریها باشد.
- کمبود آهن (فقر آهن)
- تالاسمی
- کم خونی سیدروبلاستیک
- کم خونی مزمن
- مسمومیت سربی
- هموگلوبین C و سایر هیبریدهای هموگلوبین
- اسفروسیتوز
مقدار پایین mcv معمولاً نمایانگر کم خونی ناشی از فقر آهن یا تالاسمی است. در برخی موارد، در کم خونی فقر آهن، ممکن است مقدار mcv به صورت طبیعی و عادی باشد.
علت پایین بودن mcv و mch
در متن بالا به توضیحی درباره پایین بودن MCV پرداخته شد. زمانی که مقدار MCV پایین است، نشاندهنده این است که اندازه گلبولهای قرمز خون نسبت به اندازه طبیعی کوچکتر است، که ممکن است به دلیل کمخونی ناشی از فقر آهن یا بیماری تالاسمی باشد. همچنین، کاهش MCH میتواند به عوامل مختلفی از جمله کمبود آهن، کمخونی فقر آهن، یا خونریزیهای داخلی و خارجی مربوط شود. در این حالت، گلبولهای قرمز خون به دلیل کوچک بودن، قادرند هموگلوبین کمتری را حمل کنند.
از دلایل پایین بودن mcv میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- رژیم غذایی
تغذیه نقش بسزایی در تندرستی افراد ایفا میکند. چنانچه شخصی به رژیم گیاهخواری روی آورد یا میزان آهن موجود در رژیم غذاییاش کافی نباشد، و همچنین در صورت عدم استفاده از مکملهای آهن، ممکن است با کمبود آهن مواجه شود.
- کاهش جذب آهن
اختلالاتی نظیر بیماری کرون، عفونت با هلیکوباکتر پیلوری، کولیت اولسراتیو و عملهای جراحی کاهش وزن، همگی میتوانند باعث کاهش جذب آهن در بدن شده و در پی آن، سطح mcv خون را کاهش دهند.
- از دست دادن خون
افرادی که در دوره قاعدگی دچار خونریزی شدید میشوند، همچنین بیماران مبتلا به سرطان روده بزرگ و کسانی که از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی نظیر آسپرین استفاده میکنند، ممکن است خونریزیهای گوارشی را تجربه کنند که به تبع آن، مقدار زیادی آهن از بدن آنها کاسته میشود.
- بارداری
در زمان بارداری، بدن برای تأمین نیازهای جنین به میزان بیشتری از آهن احتیاج دارد. به همین خاطر، بسیاری از زنان باردار لازم است که از مکملهای آهن استفاده کنند.
از دلایل پایین بودن mch میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
کاهش سطح MCH اغلب علامت کم خونی ناشی از کمبود آهن است. آهن نقش حیاتی در ساخت هموگلوبین ایفا میکند. به طور معمول، بدن فقط مقدار محدودی از آهن دریافتی را جذب میکند تا هموگلوبین تولید کند. از دلایل متداول کم خونی فقر آهن میتوان به رژیم غذایی کم آهن، انجام جراحیها یا آسیبهای شدید و همچنین از دست دادن خون اشاره کرد.
در موارد کمتر شایع، کاهش سطح MCH میتواند نشاندهنده وجود بیماری ژنتیکی تالاسمی باشد. در این وضعیت، تولید هموگلوبین به میزان محدودی انجام میشود و تعداد گلبولهای قرمز در گردش خون کاهش مییابد.
علت پایین بودن mcv و mch در کودکان
از جمله دلایل رایج کاهش mcv و mch در کودکان میتوان به کمخونی و تالاسمی اشاره کرد. سن بیمار نقش بسیار مهمی دارد، چرا که با افزایش سن، مقدار و ابعاد گلبولهای قرمز و هموگلوبین تغییر میکند. همچنین، کمبود آهن در رژیم غذایی، از دست دادن خون و برخی بیماریها نیز میتواند باعث این وضعیت شود. بهعلاوه، نوزادان نارس به دلیل تولید کمتر گلبول قرمز، علائم شدیدتری از کمخونی را نشان میدهند که به آن کمخونی نوزادی میگویند.
در کودکان نوپا، خردسالان و نوجوانان، علت عمده کاهش این دو مولفه، کمبود آهن و بروز کمخونی است. به همین خاطر، انجام آزمایش غربالگری برای تشخیص کمخونی در تمامی کودکان توصیه میشود. (برای اطلاعات بیشتر در مورد درمان کمخونی در کودکان زیر یک سال، به این مقاله مراجعه کنید.)
درمان کمبود mcv و mch
برای درمان مقادیر پایین MCV و MCH، پزشک باید ابتدا دلایل این وضعیت را شناسایی کند. در بسیاری از موارد، کمخونی ناشی از فقر آهن به عنوان عامل اصلی شناخته میشود. برای مقابله با این نوع کمخونی، میتوان با اضافه کردن غذاهای سرشار از آهن و مصرف مکملهای آهن به رژیم غذایی، به بهبود وضعیت کمک کرد. به همین دلیل، معمولاً توصیه میشود که افراد آهن را به صورت خوراکی مصرف کنند، مگر اینکه به علت مشکلات گوارشی قادر به جذب آن نباشند یا تحمل مصرف خوراکی را نداشته باشند که در این صورت استفاده از آهن به صورت تزریقی در نظر گرفته میشود.
بالا بودن mcv در آزمایش خون
افزایش سطح mcv در آزمایش خون به معنای بزرگتر بودن گلبولهای قرمز نسبت به اندازههای معمولی است. این وضعیت میتواند نشانهای از نوع خاصی از کمخونی به نام ماکروسیتیک باشد که ناشی از کمبود فولات یا ویتامین B12 و یا تأثیرات شیمی درمانی است. در این نوع کمخونی، همانند سایر انواع، میزان هموگلوبین خون کاهش مییابد. از آنجا که علائم کمخونی در تمام انواع آن مشابه است، انجام آزمایش خون برای تشخیص دقیق نوع کمخونی از اهمیت بالایی برخوردار است.
m.c.v و m.c.h در آزمایش خون
MCV و MCH دو پارامتر در آزمایش خون هستند که به ترتیب نمایانگر اندازه متوسط گلبولهای قرمز و مقدار میانگین هموگلوبین موجود در هر گلبول قرمز میباشند. تغییرات غیرعادی در این دو شاخص ممکن است نشانههایی از بیماریهای خاص یا کمخونی به شمار آید.
1. MCV چیست و چرا اهمیت دارد؟
MCV یا حجم متوسط گلبولهای قرمز، به عنوان یک معیار در آزمایش خون، نشاندهنده اندازه و حجم گلبولهای قرمز در خون است. این پارامتر به پزشکان کمک میکند تا نوع آنمی را شناسایی کنند. MCV پایین میتواند به معنای گلبولهای قرمز کوچکتر از حد نرمال باشد که به آن “میکروسیتر” گفته میشود.
2. علل پایین بودن MCV
2.1. کمخونی فقر آهن
یکی از مهمترین علل پایین بودن MCV، کمخونی فقر آهن است. این نوع آنمی معمولاً به دلیل کمبود آهن در رژیم غذایی یا جذب ناکافی آن از دستگاه گوارش ایجاد میشود. آهن برای تولید هموگلوبین ضروری است و در صورت کمبود آن، اندازه گلبولهای قرمز کاهش مییابد.
2.2. تالاسمی
تالاسمی یک اختلال ژنتیکی است که بر تولید هموگلوبین تأثیر میگذارد. در این حالت، گلبولهای قرمز معمولاً کوچکتر از حد نرمال هستند و منجر به پایین آمدن MCV میشوند. این بیماری بیشتر در مناطق خاصی از جهان شایع است و نیاز به تشخیص و درمان مناسب دارد.
2.3. کمخونی میکروسیتیک
این نوع آنمی، به طور کلی به آنمیهایی اطلاق میشود که در آن گلبولهای قرمز کوچکتر از حد نرمال هستند. این نوع آنمی میتواند به دلایل مختلفی مانند کمبود ویتامین B6، بیماریهای مزمن و اختلالات خونی ایجاد شود.
2.4. بیماریهای مزمن
بیماریهای مزمن مانند بیماریهای کلیوی، التهابهای مزمن و سرطان میتوانند به کاهش سطح MCV منجر شوند. این بیماریها معمولاً باعث تغییر در تولید گلبولهای قرمز میشوند و میتوانند به کمخونی میکروسیتیک منجر شوند.
3. تشخیص پایین بودن MCV
برای تشخیص پایین بودن MCV، پزشکان معمولاً از آزمایشهای خون کامل استفاده میکنند. در این آزمایش، علاوه بر MCV، سایر پارامترهای خونی مانند هموگلوبین، هماتوکریت و تعداد گلبولهای قرمز نیز مورد بررسی قرار میگیرند. همچنین، تاریخچه پزشکی و علائم بالینی بیمار نیز میتواند به تشخیص کمک کند.
4. علائم بالینی مرتبط با پایین بودن MCV
4.1. خستگی و ضعف
بیماران مبتلا به کمخونی معمولاً از خستگی و ضعف عمومی شکایت دارند. این علائم به دلیل کاهش اکسیژنرسانی به بافتها و ارگانها به وجود میآید.
4.2. تنگی نفس
تنگی نفس یکی دیگر از علائم شایع در بیماران مبتلا به آنمی است. این حالت معمولاً در هنگام فعالیتهای بدنی بیشتر خود را نشان میدهد.
4.3. سرگیجه
کاهش تعداد گلبولهای قرمز و هموگلوبین میتواند منجر به کاهش اکسیژنرسانی به مغز و در نتیجه سرگیجه شود. این علامت به ویژه در زمان تغییر وضعیت ناگهانی (مانند بلند شدن از حالت نشسته) شایعتر است.
5. تأثیر رژیم غذایی بر MCV
رژیم غذایی نقشی کلیدی در حفظ سلامت خون و جلوگیری از کمخونی دارد. مصرف کافی آهن، ویتامین B12 و اسید فولیک از عوامل مؤثر در افزایش MCV و جلوگیری از آنمی هستند. به همین دلیل، توجه به تغذیه مناسب و مشاورههای غذایی میتواند در درمان مؤثر باشد.
6. درمان پایین بودن MCV
6.1. مکملهای آهن
در موارد کمخونی فقر آهن، تجویز مکملهای آهن یکی از روشهای رایج درمان است. این مکملها به افزایش سطح آهن در بدن کمک میکنند و میتوانند به بهبود سطح MCV منجر شوند.
6.2. درمان تالاسمی
تالاسمی نیاز به مدیریت خاصی دارد که ممکن است شامل تزریق خون و درمانهای مخصوص باشد. این درمانها معمولاً به منظور کنترل کمخونی و جلوگیری از عوارض آن انجام میشوند.
6.3. تغییرات رژیم غذایی
تغییر در رژیم غذایی و افزایش مصرف مواد غذایی غنی از آهن و ویتامینها میتواند به بهبود وضعیت خون کمک کند. مواد غذایی مانند گوشت قرمز، سبزیجات سبز و حبوبات باید در رژیم غذایی گنجانده شوند.
7. پیشگیری از پایین بودن MCV
7.1. تغذیه متوازن
رژیم غذایی متوازن شامل تمامی گروههای غذایی به ویژه منابع غنی از آهن و ویتامینها میتواند به پیشگیری از کمخونی کمک کند. این موضوع به ویژه در دوران بارداری و برای کودکان مهم است.
7.2. بررسی منظم سلامت
معاینههای پزشکی منظم و آزمایشهای خون میتواند به شناسایی زودهنگام مشکلات خونی کمک کند. شناسایی زودهنگام پایین بودن MCV میتواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
8. ارتباط بین MCV و سایر پارامترها
8.1. هموگلوبین و هماتوکریت
MCV به همراه هموگلوبین و هماتوکریت میتواند تصویر کاملی از وضعیت خونی فرد ارائه دهد. این پارامترها به پزشکان کمک میکند تا تشخیص بهتری از نوع آنمی و شدت آن داشته باشند.
8.2. سایر اختلالات خونی
پایین بودن MCV همچنین میتواند به عنوان یک علامت هشدار دهنده برای اختلالات خونی دیگر عمل کند. شناسایی و درمان این اختلالات به پیشگیری از عوارض جدی کمک میکند.
9. نکات روانشناختی مرتبط با کمخونی
بیماران مبتلا به کمخونی ممکن است از نظر روانی نیز تحت تأثیر قرار گیرند. خستگی مداوم و عدم توانایی در انجام فعالیتهای روزمره میتواند به افسردگی و اضطراب منجر شود. بنابراین، توجه به جنبههای روانشناختی درمان نیز بسیار مهم است.
10. نتیجهگیری
در نهایت، پایین بودن MCV نشانهای از مشکلات خونی است که میتواند به دلایل مختلفی از جمله کمخونی فقر آهن، تالاسمی و بیماریهای مزمن ایجاد شود. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب این عارضهها میتواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند. توجه به رژیم غذایی، بررسیهای منظم و مشاورههای پزشکی از اهمیت ویژهای برخوردار است و میتواند به پیشگیری و درمان مؤثر این شرایط کمک نماید. با افزایش آگاهی درباره MCV و علل پایین بودن آن، میتوان به بهبود سلامت عمومی جامعه کمک کرد.
مطالب مرتبط:
