نویسنده: حسن ویسی 
آزمایشگاه هورمون شناسی
آیا می دانید امروزه آزمایشات مربوط به هورمون شناسی ، به منظور تشخیص و درمان بسیاری از سرطان ها، از اهمیت بالایی برخوردار می باشد؟
با مطالعه ی این مقاله نسبت به هورمون ها و آزمایشات هورمونی مهم ، اطلاع پیدا کنید.
به منظور اهمیت هورمون ها، تحقیقات و بررسی های هورمون شناسی ؛ نیز حائز اهمیت می باشد. بسیاری از بیماری ها از جمله سرطان ها را با بررسی های هورمونیک می توان تشخیص داد و در جهت درمان آن ها اقدامات لازم را انجام داد.
هورمون چیست؟
در غدد درون ریز بدن، مواد شیمیایی ساخته می شود که هورمون نام دارند. هورمون ها منشاء پروتئینی یا استروئیدی دارند. هورمون ها بعد از ساخته شدن به جریان خون می ریزند. سلول هایی که تحت تاثیر هورمون قرار می گیرند، سلول های هدف نام میگیرند ، که به مجموعه ای از این سلول ها در کنار هم اندام (بافت ) هدف می گویند. هورمون ها اختصاصی عمل می کنند و سلول های هدف، مشخص به خود را دارند. با ورود هورمون به جریان خون، به سمت سلول های هدف خود می روند و با ورود به آن ها، تغییرات مربوطه را انجام می دهند و فعالیت اندام هدف را کنترل می کنند. میزان ترشح هورمون ها به وسیله ی ارتباط دستگاه درون ریز و دستگاه عصبی تنظیم و کنترل می شود.
به منظور اهمیت هورمون ها، تحقیقات و بررسی های هورمون شناسی ؛ نیز حائز اهمیت می باشد.
طبقه بندی هورمون ها(هورمون شناسی)
اساسا هورمون ها را از لحاظ ویژگی هایی مانند:
- ساختار
- اندام تولید کننده ی محل ترشح شان
- و …
طبقه بندی و تقسیم میکنند.
هورمون شناسی:انواع هورمون در بدن انسان
از لحاظ ساختار مولکولی در آناتومی بدن انسان، چهار نوع هورمون وجود دارد که در مطالب زیر به توضیح مختصری در باب آن ها می پردازیم.
1.هورمون های استروئیدی
دارای هسته ی مشتق شده از کلسترول . گیرنده ی هورمونی در این نوع هورمون ها در داخل سیتوپلاسم سلول یا هسته ی آن واقع شده است. نمونه های مهم هورمون های استروئیدی عبارتند از:
هورمون های قشر فوق کلیه (کورتیزول و آلدسترون) – کلیه ی هورمون های جنسی اعم از : هورمون های تخمدانی ( استروژن و پروژسترون) – هورمون های بیضه ها (تستوسترون) – هورمون جفت (استروژن و پروژسترون) و هورمون های متابولیت های فعال ویتامین D
2.هورمون های آمینو اسیدی
هورمون های مشتق شده از یک نوع اسید آمینه (مشتقات اسید آمینه ی تیروزین) – گیرنده ی هورمونی این نوع از هورمون ها بر روی سلول های هدف واقع شده اند. نمونه هایی از این نوع هورمون های عبارتند از: هورمون های تیروئیدی و کتکول آمین ها. محل ترشح برخی از این هورمون ها، از قسمت مرکزی غده ی فوق کلیه می باشد. دوپامین ، آدرنالین و نور آدرنالین که از هورمون های مهم بدن هستند، جز دسته ی کاکتول آمین ها قرار دارند و ویژگی هورمون های آمینو اسیدی را دارا هستند.
3.هورمون های مشتق شده از اسید های چرب
مانند: هورمون های پروستانوئیدی ( پروستاگلاندین ها) – طبق برخی از ویژگی های این دسته از هورمون ها؛ در مواردی این دسته ، از هورمون ها مجزا می گردد.
4.هورمون های پپتیدی
به هورمون های که بین 3 تا 199 اسید آمینه دارند، اطلاق می شود. هورمون رشد، هورمون انسولین ، هورمون ضد ادراری از جمله مهم ترین هورمون های بدن هستند که، جز هورمون های پپتیدی طبقه بندی می شوند. هورمون های پپتیدی، می توانند از پپتید های ساده مثل : انسولین باشند و یا پپتید های پیچیده یا گلیکوپپتید ، مانند: هورمون های FSH و LH ، تشکیل شده باشند.
طبقه بندی هورمون ها براساس اندام تولید کننده ی آن ها، در بدن انسان به صورت زیر می باشد
- هورمون های هیپوفیزی
- هورمون های تیروئیدی
- هورمون های غده فوق کلیوی
- هورمون های جنسی و …
طبقه بندی هورمون ها ازلحاظ محل ترشح
- غدد درون ریز (هیپوفیز، هیپوتالاموس، تیروئید و…)
- غدد برون ریز ( غدد بزاقی، غدد اشکی، پستان و …) تقسیم بندی می شوند.
معروفترین هورمون‌های بدن عبارتند از انسولین، گلوکاگون، هورمون رشد، هورمون‌های تیروئید، پاراتورمون، کلسی تونین، کورتیزول، هورمون‌های جنسی (مانند تستوسترون، استروژن و پروژسترون) رنین، آلدوسترون، آنژیوتانسین، هورمون ضد ادراری، اکسی توسین، پرولاکتین و…
با توجه به نقش مهم هورمون ها در بدن، به منظور تشخیص و یا درمان اکثر بیماری های هورمونی از جمله برخی سرطان ها، تست های هورمونی و تحقیقات هورمون شناسی صورت می گیرد. در زیر توضیح مختصری در باب ،نمونه های مهم از آزمایشات هورمونی ،را مطرح می کنیم.
1.تیروگلوبولین Thyroglobulin (یا به اختصار تست Tg )
این تست از طریق، نمونه گیری از خون انجام می شود و اقدام مهمی قبل از انجام تست، لازم ندارد. در این تست، میزان تیروگلوبولین خون اندازه گیری می شود. بالا بودن میزان تیروگلوبولین در خون، می تواند نشان دهنده ی: سرطان تیروئید، پاپیلاری و یا فولیکولاری ، باشد.
ممکن است این تست، به علت مشخص شدن کم کاری و یا پرکاری تیروئید و یا تشخیص سرطان تیروئید و یا میزان پیشرفت سرطان تیروئید انجام شود.
2.تست FSH
این تست در زمان مشخصی از دوران قاعدگی در خانم ها، انجام می شود. علل مختلفی از جمله: ارزیابی عملکرد هیپوفیز ، مسائل باروری، نارسایی غدد جنسی، و … سبب انجام این تست می شود.
درخانم ها، در زمان یائسگی به دلیل قطع شدن عملکرد تخمدان ها، میزان FSH در خون فرد افزایش می یابد. افزایش FSH و LH نشان دهنده ی نارسایی اولیه در تخمدان ها می باشد و در سنین پایین این امر امکان ایجاد بلوغ زودرس در فرد را افزایش می دهد. پایین بودن میزان این هورمون ها در خانم ها نشان دهنده ی نارسایی ثانویه در تخمدان ها می باشد. همچنین در مردان بالا بودن میزان FSH می تواند نشان دهنده ی نارسایی در بیضه ها باشد.
3.تست PSA
یکی از آزمایشات خونی ، تست PSA می باشد. طبق این آزمایش، میزان آنتی ژن پروستات خون، اندازه گرفته می شود. PSA هم توسط سلول های سرطانی پروستات و هم توسط سلول های طبیعی پروستات، تولید می شوند.
بطور طبیعی مقدار معقولی از PSA در خون همه ی آقایان موجود می باشد. افزایش غیرمعمول PSA در خون آقایان نشان دهنده ی، بروز اشکالی در، غده ی پروستات آن ها می باشد. با افزایش سن در آقایان، مقدار PSA بطور طبیعی بالا می رود. مقدار PSA در خون را بر حسب نانوگرم در لیتر، تخمین می زنند.
از جمله آزمایشات هورمونی دیگر، که در هورمون شناسی اهمیت ویژه ای دارند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هورمون کنترل کننده ادرار Antidiuretic hormone : ADH
- آنزیم کبدی ( تشخیص بیماری های کبد) Alkaline Phosphatase : ALP
- میزان پیگمان، زردرنگ صفراوی، ( تشخیص یرقان) Bilirubin Bili
- اندازه گیری میزان کلر در بدن ( تشخیص بیماری های نادر) Chloride : Cl
- تشخیص برخی بیماری های ویروسی Cyto megalo virus : CMV
- میزان آهن خون ( تشخیص کم خونی) Fe Serum Iron
عزیزانی که به دنبال، آزمایشگاه در غرب تهران می گردند، می توانند به منظور انجام آزمایشات خود در بهترین آزمایشگاه هورمونی ، به آزمایشگاه دکتر مهدوی ، مراجعه کنند.
